Tại Việt Nam, thuật ngữ “lãi suất âm” vẫn còn khá mới mẻ nhưng nó được sử dụng phổ biến ở những quốc gia phát triển. Mặc dù chính sách này có thể đem lại nhiều tác động tích cực đến nền kinh tế, song nó cũng đi kèm với nhiều rủi ro.
Lãi suất âm là gì?
Trên thực tế, khi bạn gửi tiền vào ngân hàng, bạn sẽ nhận được một khoản lợi nhuận nhất định. Tuy nhiên, điều này sẽ ngược lại trong trường hợp lãi suất âm. Bạn sẽ phải trả một khoản phụ phí thay cho lãi suất, điều này khiến bạn không muốn gửi tiền.
Ví dụ bạn gửi 2 triệu đồng vào ngân hàng với lãi suất -1%/năm thì sau một năm bạn phải trả cho ngân hàng 20.000 đồng. Điều này ngụ ý rằng bạn sẽ mất tiền thay vì đạt được. Lãi suất âm có thể dẫn đến tổn thất tài chính cho người gửi tiền.
Tuy nhiên, ở góc độ người đi vay, lãi suất âm có thể coi là một nghịch lý trên thị trường. Thay vì nhận được tiền lãi cho các khoản vay của họ, người đi vay nhận được nó, điều này khiến họ tìm kiếm các khoản vay nhiều hơn. Tuy nhiên, lãi suất âm thường được sử dụng trong thời kỳ khó khăn kinh tế hoặc do chính sách tiền tệ đặc biệt của chính phủ.
Khi nào áp dụng lãi suất âm?
Trên thực tế, lãi suất âm thường không có trong các điều kiện kinh tế bình thường mà chỉ được sử dụng khi nền kinh tế đang trải qua tình trạng giảm phát nghiêm trọng. Lúc này, tiền khan hiếm và có giá trị hơn nên người dân sẽ có xu hướng tích trữ tiền mặt thay vì tiêu dùng. Điều này dẫn đến cầu tiền của toàn dân và mặt bằng giá chung của sản phẩm giảm, tác động tiêu cực đến nền kinh tế và làm gia tăng tỷ lệ thất nghiệp.
Để tăng tiêu dùng và đầu tư, nhà nước thường sử dụng các chính sách giảm lãi suất. Tuy nhiên, nếu mức độ giảm phát quá lớn, chính phủ sẽ hạ lãi suất xuống giá trị âm để có tác động lớn hơn. Mục đích chính của việc sử dụng lãi suất âm là để tăng dòng tiền trong nền kinh tế, điều này sẽ làm giảm lượng tiền nhàn rỗi và thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư.
Việc áp dụng lãi suất âm đã được Thụy Điển là quốc gia đầu tiên thử nghiệm vào năm 2012 và đạt được hiệu quả. Sau đó, nhiều quốc gia phát triển ở châu Âu cũng như Nhật Bản cũng áp dụng thành công mức lãi suất âm để thúc đẩy phát triển kinh tế chung.
Ý nghĩa của lãi suất âm
Lãi suất âm được coi là một công cụ tiền tệ hiệu quả và đã được áp dụng ở các nước như Nhật Bản, Áo và Bỉ. Ý nghĩa chính của lãi suất âm bao gồm:
Hoạt động ngân hàng khuyến khích: Khi áp dụng lãi suất âm, ngân hàng trung ương sẽ yêu cầu các ngân hàng gửi tiền cho họ. Điều này sẽ thúc đẩy các ngân hàng sử dụng đồng tiền hiệu quả hơn, đồng thời tăng cường cho vay đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Khuyến khích tăng trưởng kinh tế: Lãi suất âm làm giảm chi phí cho vay (đối với những người có nhu cầu), góp phần vào tăng trưởng kinh tế.
Vượt qua những hạn chế của suy thoái kinh tế: Lãi suất âm thường được sử dụng trong thời kỳ suy thoái của nền kinh tế. Khi lãi suất không thể giảm hơn nữa, lãi suất âm sẽ thúc đẩy chi tiêu, đầu tư và cho vay thay vì tích trữ tiền mặt.
Rủi ro khi áp dụng lãi suất âm
Lợi ích của lãi suất âm đối với nền kinh tế là không thể bàn cãi. Tuy nhiên, cũng có một số hạn chế cần được lưu ý. Khi chính sách lãi suất âm được áp dụng, nguồn thu từ hoạt động nhận gửi tiền hay cho vay của ngân hàng đều bị giảm sút, khiến lợi nhuận của các ngân hàng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Để thích ứng, các ngân hàng thương mại phải thu hẹp phạm vi cho vay và tăng chi phí lãi vay đối với đối tượng không thuộc phạm vi. Hệ quả là các chính sách tiền tệ mở rộng của ngân hàng không thực sự phát huy được tác dụng.
Lãi suất âm có thể gây ra tiềm ẩn nguy cơ rủi ro trên thị trường chứng khoán. Mặc dù thúc đẩy phát triển thị trường chứng khoán, nhưng chính sách này lại làm giảm lợi nhuận của nhóm ngân hàng và tạo ra tác động tiêu cực đến thị trường, kéo các chỉ số chung của thị trường xuống. Do đó, cần đánh giá cẩn thận các rủi ro trên thị trường trước khi quyết định áp dụng chính sách lãi suất âm.
Tổng kết
Lãi suất âm có thể ảnh hưởng đến cổ phiếu và trái phiếu theo các cách khác nhau. Về cổ phiếu, các ngân hàng có thể bị ảnh hưởng do giảm nhu cầu đối với cổ phiếu của họ và những công ty khác ngoài ngành ngân hàng có thể nhận được sự thúc đẩy khi có tiền tăng lên trong nền kinh tế giúp thúc đẩy sản xuất gia tăng.
Đối với trái phiếu, ở các nền kinh tế có lãi suất âm, giá trái phiếu có thể tăng lên, đây cũng có thể là cơ hội giao dịch tốt cho các nhà đầu cơ sử dụng CFD và đặt cược chênh lệch. Các nhà đầu tư cần phân tích cơ bản trước khi nắm giữ vị thế đối với cổ phiếu hoặc trái phiếu trong môi trường lãi suất âm.
